Дыскусія «Беларусь – незачыненая справа» прайшла 4 жніўня ў рамках Міжнароднага дня салідарнасці з Беларуссю ў Беларускім доме ў Варшаве
Дыскусія «Беларусь – незачыненая справа» прайшла 4 жніўня ў рамках Міжнароднага дня салідарнасці з Беларуссю ў Беларускім доме ў Варшаве. У мерапрыемстве ўзялі ўдзел жонка палітвязня Мікалая Статкевіча Марына Адамовіч, кіраўнікі аргкамітэта ў стварэнні партыі «Беларускi Рух» Вацлаў Арэшка і Вінцук Вячорка, расейская праваабаронца, прадстаўніца Працоўнай групы ў інвестыцыях Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі Вольга Захарава. Заяву праз скайп таксама зрабіла Ірына Красоўская– кіраўніца ініцыятывы «Мы памятаем», удава выкрадзенага ў Беларусі бізнэсоўца і грамадскага дзеяча Анатоля Красоўскага.
|
|
У першую чаргу, удзельнікі дыскусіі «Беларусь – незачыненая справа» выказалі занепакоенасць пэўным «змякчэннем» палітыкі Еўразвязу ў дачыненні да дыктатуры ў Беларусі. На іх думку, для гэтага сёння няма ніякіх падставаў – сітуацыя ў краіне не палепшылася, а становішча палітычных зняволеных толькі пагоршылася.
Марына Адамовіч пералічыла прозвішчы ўсіх палітвязняў Беларусі, якія сёння працягваюць знаходзіцца ў турмах, і заявіла:
– Мы не можам падзяліць аптымізм некаторыя еўрапейскіх чыноўнікаў, якія сёння заяўляюць аб нейкіх пазітыўных пераменах у Беларусі. Вызваленне праваабаронцы Алеся Бяляцкага не павінна даваць нікому надзеі і заспакаення хоць бы таму, што Алесь цалкам не свабодны – ён па-ранейшаму судзімы, знаходзіцца пад прафілактычным наглядам, які ў кожную хвіліну можа стаць прэвентыўным і зноў прывесці чалавека ў турму. Не хацела б рабіць такіх прагнозаў, але ўвесь досвед сучаснай сітуацыі ў нашай краіне сведчыць, што такая пагроза існуе.
Дэмакратыя павінна ўмець абараняцца. Бачыць «пазітыўныя сігналы» і спрабаваць пачаць новыя дыялогі – гэта памылка (і гэта самае малое, што я магу сказаць).
Мікалай сядзіць за кратамі ўжо 3 гады і 8 месяцаў. З іх 2 гады і 8 месяцаў ён у турме. Апошнія паўгода ён знаходзіцца ў камеры-адзіночцы. 23 гадзіны ў суткі ён праводзіць у маленькім закрытым памяшканні, у якім няма прамога сонечнага святла.
З іншымі палітвязнямі сітуацыя не лепшая. Ігар Аліневіч перажыў досыць цяжкі этап у іншую калонію. Эдуард Лобаў, калі выйдзе 18 снежня на свабоду, то пад прэвентыўны нагляд. Яўген Васьковіч не выходзіць з карцэра. Тэрміны зняволення Мікалая Статкевіча, Ігара Аліневіча, Яўгена Васьковіча, Арцёма Пракапенкі яшчэ такія, што страшна пра гэта думаць…
У еўрапейцаў у апошні год з’явілася такая дзіўная мода – не называць колькасць палітвязняў у нашай краіне. Гэта выкарыстоўваюць Макей і ўсе астатнія прадстаўнікі рэжыму. Трэба называць дакладную колькасць і канкрэтныя прозвішчы, у адваротным выпадку ўлады вызваляць кагосьці аднаго, а еўрапейцы з радасцю супакояцца, што больш у нас «няма палітвязняў».
Калі мне сёння хтосьці кажа «мы павінны размаўляць з Лукашэнкам, бо інакш ён апынецца ў сферы ўплыву Расеі», мне здаецца, што досвед Украіны, Малдовы і Грузіі павінен навучыць таму, што трэба рабіць наадварот: лепш абараняць тых, хто сапраўды хоча быць у сферы еўрапейскага ўплыву.
Мікалай Статкевіч у сваім апошнім слове ў судзе сказаў: «Не трэба прапаноўваць грошы за нашае вызваленне, інакш будуць новыя закладнікі». У тэрарыстаў нельга купляць закладнікаў. Хутка ў краіне пройдуць новыя «прэзідэнцкія выбары». Значыць, будуць новыя ахвяры, новыя асуджаныя. Адказнасць за гэта падзяляюць і прадстаўнікі дэмакратычнай супольнасці. Нам вельмі важна, каб тэма Беларусі, нават на фоне страшных падзей ва Украіне, не знікла з поля зроку еўрапейскіх палітыкаў, – заявіла жонка палітвязня.
Кіраўніца ініцыятывы «Мы памятаем», удава выкрадзенага ў Беларусі бізнэсоўца Ірына Красоўская адзначыла, што ў гэтым годзе, 16 верасня, споўніцца 15 гадоў з дня знікнення яе мужа, а таксама віцэ-спікера беларускага парламента, кіраўніка Цэнтрвыбаркама Віктара Ганчара. Высокая верагоднасць, што пасля заканчэння гэтага тэрміну справы аб выкраданні гэтых людзей будуць зачыненыя афіцыйнымі ўладамі.
– Важна, каб пра справы зніклых у Беларусі апазіцыянераў не забыліся. Гэтыя людзі аддалі свае жыцці за свабоду нашай краіны. Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі зніклі 15 гадоў таму – яны былі выкрадзеныя і забітыя, таксама як і Юрый Захаранка, як і Дзмітрый Завадскі.
Людзі, якія падазраюцца ў дачыненні да іх знікненняў, усё яшчэ працягваюць знаходзіцца ва ўладзе. Расследавання ніякага няма, бо няма палітычнай волі. Доказы таго, што да выкраданняў і забойстваў апазіцыянераў датычныя беларускія чыноўнікі, з\’явіліся яшчэ ў 2001 годзе. Улады не збіраюцца расследаваць свае ўласныя злачынствы. Пакуль у Беларусі дыктатура, ніякіх надзеяў даведацца праўду ў нас няма.
Кожныя тры месяцы я атрымліваю са Следчага камітэта Беларусі ліст, у якім гаворыцца, што расследаванне справы нібыта працягваецца, але ўсё астатняе – таямніца следства. І так усе 15 гадоў. Мы выкарыстоўвалі ўсе магчымыя міжнародныя механізмы, каб даведацца праўду. У прыватнасці, мы перамаглі ў справе супраць Беларусі ў Камітэце ў правах чалавека ААН. Тым не менш, ніводная з пастаноў Камітэта ўладамі не была выкананая.
Таму цяпер мы павінны пастаянна нагадваць жыхарам Беларусі і свету пра тое, што ў Беларусі выкралі лідараў апазіцыі, мы павінны захаваць памяць пра іх. Дыктатары прыходзяць і сыходзяць, а злачынствы пра выкраданні не маюць тэрміну даўніны, – сказала Красоўская.
Расейская праваабаронца Вольга Захарава адзначыла, наколькі небяспечныя сённяшнія «заляцанні» еўрапейскіх палітыкаў з Аляксандрам Лукашэнкам:
– Тое, што цяпер робіць Лукашэнка, тое, што ён рабіў усе 20 гадоў – вельмі прыгожа ўкладаецца ў практыку дыктатараў ва ўсім свеце. Лёгка прадказаць, што адбудзецца, калі цяперашняя тэндэнцыя яго збліжэння з Захадам будзе працягвацца. Не магу сказаць, што гэта тонкая гульня, але цалкам відавочна, што цяпер Лукашэнка спрабуе выдаць сябе за пасярэдніка ў канфлікце Расеі з Украінай, прызнаць ці не прызнаць анэксію Крыму. Але аб якім непрызнанні мы можам казаць, калі дыктатар галасаваў у ААН супраць рэзалюцыі аб прызнанні Крыму акупаваным? Ёсць дакументы і ёсць словы – і мы ўсе разумеем, што мае большую вагу.
Калі Лукашэнка цяпер зноў атрымае грошы ад Захаду «пад рэформы», то зноў ніякіх рэальных зменаў не будзе. Грашовая дапамога кожнаму дыктатару кансервуе яго рэжым. Можна будзе забыцца пра правы чалавека, палітвязняў, выкрадзеных і забітых і зноў выгандлёўваць нейкія бенэфіты.
Самае дзіўнае, што Захад на гэта вядзецца. Думаю, бо дыктатура каштуе танней, чым дэмакратыя. Чамусьці там мяркуюць, што заплаціўшы грошы, можна купіць патрэбную палітыку Лукашэнкі. Але за 20 гадоў ім гэта так і не ўдалося.
Сёння можна прагназаваць у Беларусі ўзмацненне рэпрэсій. «Рэпетыцыя» была падчас Чэмпіянату свету ў хакеі ў Менску, калі былі затрыманыя больш за дзвесце чалавек. Свет прамаўчаў, глядзеў чэмпіянат. Цяпер мы будзем бачыць у лепшым выпадку выцісканне людзей з краіны, адвольныя затрыманні і сфабрыкаваныя справы. У горшым выпадку, калі цяпер будзе міжнародная згода на тое, што тэрмін даўніны паводле спраў зніклых у Беларусі апазіцыянераў скончыўся, будзем мець новыя забойствы. Дыктатары заўсёды забіваюць, – упэўненая Захарава.
Палітолаг і чалец аргкамітэта ў стварэнні партыі «Беларускi Рух» Вацлаў Арэшка адзначыў, што сёння ўсе павінны прызнаць, што рэжым Лукашэнкі з\’яўляецца злачынным:
– Я б хацеў акцэнтаваць увагу на гісторыі беларускага рэжыму. Лукашэнка адразу пачаў сваё кіраванне з палітычнага ціску. Пачалося ўсё з рэпрэсій супраць работнікаў метро, потым было збіццё дэпутатаў, рэферэндум аб павелічэнні і прадаўжэнні паўнамоцтваў. У выніку дайшло да знікненняў, фактычна, палітычных забойстваў. І менавіта гэта – палітычныя забойствы, палітычны гвалт – стала знакам, візітнай карткай Лукашэнкі. Гэта немагчыма ніякім чынам спісаць з рахункаў. Пры ўсякіх сітуацыях, пры ўсякіх размовах.
Я хацеў бы нагадаць некаторым так званым прадстаўнікам беларускай апазіцыі, якія спрабуюць цяпер заяўляць, што Лукашэнка можа быць гарантам незалежнасці, пра яго здольнасці да перамоваў. Мы праходзілі гэта не аднойчы. Мы праходзілі гэта на працягу 15 і больш гадоў. Трэба ў кожнай сітуацыі абапірацца на пастулат, што рэжым Лукашэнкі – злачынны, а сам ён і яго бліжэйшы асяроддзе – злачынцы.
Апошнія некалькі гадоў мне давялося займацца тэмай люстрацыі. Рэжым Лукашэнкі павінен быць прызнаны, прынамсі намі ўсімі, злачынным рэжымам. Трэба збіраць матэрыял паводле гэтых злачынстваў, трэба зрабіць так, каб гэтыя злачынцы не ўцяклі, не схаваліся, не выгандлявалі бы сабе якія-небудзь цёплыя месцы і не пазбеглі пакарання, якога яны заслугоўваюць.
Палітык Вінцук Вячорка заклікаў змяніць падыходы да рэжыму Лукашэнкі і беларускіх апазіцыйных палітыкаў:
– Падзеі ва Украіне паказалі, што цяпер адбываецца рашучае вызначэнне лёсу постсавецкіх народаў, заціснутых паміж Еўрапейскім звязам і новай Расейскай імперыяй. Відавочна, што гэтая сітуацыя цывілізацыйнага выбару.
Людзі такога тыпу, як Лукашэнка, успрымаюць працягнутую руку не як жэст прымірэння, а як слабасць праціўніка. Некаторыя спадзяюцца, што Лукашэнка раптам стане сітуацыйным захавальнікам незалежнасці Беларусі. Але той жа Януковіч, несумненна, меў менш шкілетаў у шафе, чым Лукашэнка. Як жа толькі Януковіча не цягнулі ў Еўропу! Вынік – прадаў сваё бацькаўшчыну, аддаў, усадзіў нож у спіну. Сядзіць цяпер у Сочы. Мне здаецца, гэта лепшая і найбольш наглядная паралель, каб сказаць якое павінна быць стаўленне да ўлады ў Беларусі.
Украінцы сёння змагаюцца не толькі за сваю, але і за нашу свабоду. Спадзяюся, яны змогуць многае растлумачыць і пра нас людзям, якія прымаюць сур\’ёзныя палітычныя пастановы ў свеце. Зроблена нямала памылак. Прынамсі яшчэ не позна вярнуцца да палітыкі цвёрдасці, паслядоўнасці, безумоўна ў дачыненні да ўсяго, што тычыцца, ва ўсякім разе, свабоды і рэабілітацыі палітвязняў, а таксама забеспячэння іншых мінімальных дэмакратычных стандартаў.
Нельга дазволіць ні Лукашэнку, ні каму-небудзь яшчэ лінгвістычнай дэмагогіі, падмены паняццяў. Якія выбары, парламент, шматпартыйнасць, калі няма ні выбараў, ні парламента, ні шматпартыйнасці! Няма ў Беларусі электаральнай сітуацыі.
Змены ў Беларусі немагчымыя праз стандартную выбарчую працэдуру. Напрыклад, у 1984 годзе, калі ў Польшчы былі мясцовыя выбары, «Салідарнасць» іх байкатавала. Не было магчымасці рэальна ў гэтых выбарах удзельнічаць, вылучаць кандыдатаў, лічыць галасы і перамагаць. На выбары палякі пайшлі толькі, калі змянілася сітуацыя, з\’явілася магчымасць перамагаць.
І некалькі слоў пра адказнасць беларускіх дэмакратычных сіл. Я думаю сёння, у сувязі з каштоўнасным крызісам, які перажывае беларускае грамадства, можна пагаварыць і пра інстытуцыянальны крызіс многіх структур. Гэта тычыцца палітычных партый, многіх НДА, некаторых СМІ, якія згаджаюцца дзейнічаць строга ў нішы, адведзенай ім уладай.
Нядаўна мне трапіла ў рукі вялікая каляровая ўлётка выпуску адной незалежнай палітычнай партыі, прысвечаная ініцыятыве «Народны рэферэндум». Там гаворыцца толькі аб сацыяльных праблемах, якія нібыта хвалююць таварыства. Ні слова ў гэтай вялікай улётцы не было пра адсутнасць у краіне выбараў, пра наяўнасць палітычных зняволеных, пра зніклых людзей. Ніводнага слова.
Відавочна, што гэта сістэмная памылка. Так нельга працаваць з людзьмі. Падрасло новае пакаленне 20-гадовых, якое ў сілу свайго ўзросту хоча абапірацца на сапраўдныя каштоўнасці, верыць у свабодную, дэмакратычную, еўрапейскую Беларусь.