Адвакат беларускіх палітвязняў: Я ганаруся абаранай сваіх аднадумцаў
Дысцыплінарная камісія менскай гарадской калегіі адвакатаў пастанавіла пазбавіць ліцэнзіі Уладзіміра Сазанчука – юрыста, які ўзяўся абараняць журналістку «Белсата» Кацярыну Андрэеву, блогера Дзмітрыя Казлова (Шэрага ката) і аднаго з лідараў беларускай апазіцыі Мікалая Статкевіча.
У інтэрв’ю Charter97.org Уладзімір Сазанчук заявіў, што ні каліва не шкадуе пра сваю пастанову абараняць палітычных зняволеных:
– Як гаворыцца: калі не я, дык хто? Трохі высакамоўна, але можна так сказаць. З іншага боку – вы разумееце, я ж і ў 2010 годзе абараняў кандыдата ў прэзідэнты Дзмітрыя Уса, які разам з Мікалаем Статкевічам быў арыштаваны. Чамусьці мяне ў 2010 годзе не пазбавілі ліцэнзіі.
Усе маюць права на абарону, кожны чалавек, але калі ты абараняеш сваіх аднадумцаў, калі ты абараняеш людзей, у дзеяннях якіх няма злачынства, то гэта ўдвая прыемна. Для мяне важна дамагацца справядлівасці.
Калі б мне ў пачатку сваёй юрыдычнай дзейнасці прапанавалі ісці ў адвакаты, то я б разгледзеў бы гэта як абразу. Я пайшоў у пракуратуру і там працаваў 11 гадоў, думаючы, што там справядлівасць і закон, але потым прыйшло разуменне, што не заўсёды пракуратура роўна законнасць.
Да таго ж наступіў 94 год і пасля гэтага я зразумеў, што ўсё, далей мне сумленне не дазваляе працаваць і я сышоў у адвакаты. Хоць, скажам так, адвакацкая дзейнасць, напэўна, не маё першапачатковае юрыдычная пакліканне, але я пайшоў у адвакаты, каб тут спрабаваць дамагацца справядлівасці. Аднак, што такое адвакатура цяпер у Беларусі…
– Наколькі небяспечна адвакату працаваць са справамі палітвязняў?
– Я пару дзён таму спытаў у калегі Людмілы Сяргееўны Казак, тата якой – мой зямляк, мы з адной школы і, так скажам, з адной вёскі. Я задаў ёй пытанне: «Ты калі давала дабро на абарону Марыі Калеснікавай не прадбачыла гэты варыянт, што ўсё скончыцца пазбаўленнем ліцэнзіі?». Людміла ж разумніца, прыгажуня, трое дзяцей, хай сабе я, скажам так, крыху засталося да пенсійнага ўзросту, а там пражывём як-небудзь. Яна на маё пытанне канкрэтна не адказала.
У Беларусі адвакат, які бярэ на сябе адказнасць абараняць палітычных зняволеных, рызыкуе быць пазбаўленым ліцэнзіі. Цяпер у мяне яшчэ ёсць ліцэнзія, але спадзявацца, што я яе захаваю пасля абскарджання – не даводзіцца, гэта зразумелая справа.
Скажам так, калі маўчаць, згаджацца, даваць падпіскі і, так скажам, у канцы следства пісаць нейкія скаргі, якія не будуць задаволеныя, то небяспека невялікая, але калі спрабаваць прынцыпова дамагацца справядлівасці, супрацоўнічаць са СМІ, каб людзі, у пэўнай ступені, былі інфармаваныя, то зразумелая рэч чым гэта ўсё скончыцца.
– В ўзяліся за справы Кацярыны Андрэевай, Дзмітрыя Казлова, Мікалая Статкевіча. Што вы можаце сказаць пра гэтых людзей?
– Я ўчора другому абаронцу [Сяргей Зікрацкі, – рэд.] кажу: «Сярожа, перадай ад мяне прывітанне, падтрымку і скажы, што я ганаруся, што змог пазнаёміцца з такой разумнай, прыгожай, прыемнай дзяўчынай, годнай грамадзянкай Рэспублікі Беларусь». Гэта ж я магу сказаць і пра астатніх маіх падабаронных, пра Мікалая Статкевіча і Дзмітрыя Казлова.
– Чаму ўлады так ваююць з адвакатамі?
– Улада змагаецца з усімі. Адвакаты нічым не лепшыя, скажам, за тых жа годных лекараў, журналістаў, і адной Кацюшы, і той жа другой – Кацюшы Барысевіч. Улада спрабуе любымі сродкамі, так скажам, заткнуць рот усім, хто спрабуе адукоўваць людзей і змагацца супраць гэтай сістэмы.
– Вельмі паказальна, што пастановы аб пазбаўленні ліцэнзіі прымаюць не нейкія суды, прадстаўнікі ўладаў, а вашыя ж калегі адвакаты. Чаму прымаюцца такія пастановы? Страх? Канфармізм?
– Вы ж разумееце, што складана мне судзіць маіх калег, тым больш я ім сказаў да пачатку разгляду, што «хлопцы, пры кожным вердыкце я кожнаму з вас заўсёды падам руку і павітаюся». Разумееце, адвакаты і ў тым ліку – сябры дысцыплінарнай камісіі, яны як і ўвесь народ у гэтай краіне – закладнікі. Калі народ, скажам, закладнік аднаго чалавека, то адвакаты закладнікі існага закона, адвакатуры, пастаноў.
Калі сыходзіць з фармальнасці, то, можа, дзесьці яны і фармальна маюць рацыю, даючы нейкую адзнаку. Тут жа пытанне тлумачэння той ці іншай нормы, права яе выкарыстання. Ці з’яўляецца ўчынак адваката, які адмовіўся даць падпіску пра невыдаванне – учынкам несумяшчальным ці не з’яўляецца.
У жніўні [смяецца] 2020 года, калі гэтыя ж мае калегі разглядалі аналагічная справы, калі я ў чэрвені адмовіўся падпісваць, скажам так, у гэтым няма правіны, якая б сведчыла аб наяўнасці ў маіх дзеяннях складу адміністрацыйнага правапарушэння. Зараз, калі прыйшоў ліст адвакатам з подпісам кіраўніка Мінюста, маўляў, што вось я вінаваты, адвакаты ўжо перагледзелі сваю пазіцыю ў гэтым жа пытанні і канстатавалі і, што абставіны памяняліся.
Абсалютны факт, што ў нас адвакатура не з’яўляецца незалежнай. Я думаю гэта зразумела кожнаму грамадзяніну, нават без юрыдычнай адукацыі. Толькі людзі, якія залежныя ад улады будуць даводзіць, што адвакаты незалежныя.
– У чым спецыфіка прафесіі адваката ў Беларусі сёння? Бо колькасць апраўдальных пастаноў у нашых судах – 0.3%. Шмат каму здаецца, што гэтая прафесія сёння проста бескарысная
– Пакрыўдзяцца, можа, мае калегі, але, напэўна, мне складана з вамі не пагадзіцца. Існае заканадаўства, на жаль, абмежавала ўсе прававыя магчымасці адваката, якія прадугледжаны заканадаўствам у нармальных, цывілізаваных дзяржавах, якія дазваляюць адвакату змагацца з незаконнасцю, калі яна зыходзіць ад дзяржавы.
– Нядаўна з’явіўся зварот да міжнароднай адвакацкай супольнасці, дзе яна заклікае вашых замежных калег звярнуць увагу на тое, што адбываецца з адвакатамі ў Беларусі. Ці сапраўды важна сёння казаць і прыцягваць міжнародную ўвагу да праблемы адвакатаў у Беларусі?
– Чаму не важна? Скажам так, мы ж жывём не ў Паўночнай Карэі, дзе я нават не ведаю, ці ёсць адвакаты або няма іх наогул. Хтосьці з калег мне сказаў, што нібыта там толькі ў эканамічных справах удзельнічаюць, а ў астатніх іх няма, бо, так бы мовіць, органы не памыляюцца.
Усё ж такі мы жывём у цэнтры Еўропы і я думаю, што гэты заклік мае права на існаванне і мы можам спадзявацца, што ён дасць пэўны вынік.
І міжнародныя нашы адвакацкія структуры, і іншыя, так, і ў Расеі ёсць годныя адвакаты, той жа Генрых Маркавіч Рэзнік, якога я ведаю асабіста. Мы калісьці ў 92 годзе з ім ездзілі ў тралейбусе на «сакавіцкую цішыню» [Следчы ізалятар №1 у Маскве, – рэд.]. Я ў якасці следчага, які расследаваў эпізод справы ДКНС, а ён у якасці абаронцы чалавека, які ізаляваў Гарбачова ў Фаросе. Я ўважаю яго за годнага адваката. Будзем спадзявацца на дапамогу і салідарнасць замежных спецыялістаў.