Юрый Рубцоў: Зняволеных змяшчаюць у бесчалавечныя ўмовы
Дзяржаве мала проста ізаляваць чалавека, пазбавіўшы яго волі.
У сувязі з закрытасцю пенітэнцыярнай сістэмы для беларускіх праваабаронцаў атрымаць праўдзівую інфармацыю пра ўмовы ўтрымання ва ўстановах крымінальна-выканаўчай сістэмы можна толькі з вуснаў былых зняволеных. Былы палітычны зняволены Юрый Рубцоў распавёў ініцыятыве «Праваабаронцы супраць катаванняў» пра ўмовы ўтрымання ў следчым ізалятары горада Баранавічы і адказаў на пытанні, якія задаваліся.
Пачаў свой аповед былы вязень наступнымі словамі: «за час знаходжання ў следчым ізалятары ў мяне склалася ўражанне, што гэтая ўстанова ўяўляе нешта накшталт лагераў, дзе чалавека прывучаюць слепа падпарадкоўвацца ўсякаму распараджэнню кожнага супрацоўніка, усё роўна, законнае або незаконнае гэта распараджэнне».
Адказваючы на пытанне, ці сапраўды палепшыліся ўмовы ўтрымання ва ўстановах пенітэнцыярнай сістэмы, Юрый Рубцоў адзначыў, – «ёсць новыя будынкі, дзе сапраўды плітка на падлозе, нармальныя сцены і абгароджаны невялікімі перагародкамі з дзверцамі туалет. Але, разам з гэтым, ёсць будынкі, дзе нічога гэтага няма – бетонны пол, бегаюць пацукі і мышы. У так званай «камеры» Баранавіцкага следчага ізалятара, а я называю гэта не камерамі, а туалетамі ў сілу таго, што там знаходзіцца адкрыты санвузел, было немагчыма знаходзіцца. Немагчыма адкрыць акно, бо яно абгароджанае сеткай і праз яе немагчыма дацягнуцца да форткі. Нягледзячы на тое, што кіраўніцтва следчага ізалятара патрабуе падтрымання чысціні ў камеры, ніякіх сродкаў для ўборкі не выдаецца і зняволеныя выкарыстоўваюць свае рэчы на анучы, таксама няма ні венікаў, ні швабры. Не выдаюцца нават ёршыкі для чысткі ўнітазаў.
Што ўяўляюць сабой нары ў следчым ізалятары? Гэта жалезныя рамкі, на якія навараны палоскі металу шырынёй 10 сантыметраў паміж якімі такія ж у 10 сантыметраў прабелы, куды і правальваецца матрац, бо вата ў ім збіваецца камякамі. Гэтыя металічныя палоскі ўразаюцца ў цела, што дастаўляе масу нязручнасцяў. Выдаюцца старыя брудныя коўдры, ад якіх я заразіўся каростай. Няма ўмоў, дзе высушыць памытую вопратку, нерэгулярна выдаецца мыла, а туалетная папера і зусім выдаецца не пры паступленні, а пасля тыднёвага знаходжання ў следчым ізалятары. Вельмі мала часу на тое, каб прыняць душ – 15 хвілін, уключаючы час перамяшчэння, бывала і такое, што не паспяваеш».
Юрый Рубцоў расказаў таксама і пра якасць харчавання: «Якасць ежы агідная, і мне здаецца, гэта звязана не толькі з адсутнасцю належнага фінансавання. Гэта робіцца наўмысна, для таго каб людзі адчулі, што знаходзяцца ў месцы зняволення. Я нават не магу назваць гэта ежай, гэта памыі. Калі даюць так званую рыбу – гэта жыжка, у якой плаваюць косці і галовы. Нават хлеб, які даюць у СІЗА, немагчыма есці. Са слоў іншых зняволеных, існуюць спецыяльныя пякарні і спецыяльныя рэцэпты, дзе асуджаныя пякуць хлеб для асуджаных і зняволеных пад варту. У краме я такога хлеба ніколі не бачыў. Наяўнасць гэтых спецхлебазаводаў наводзіць на думку аб тым, што якасць ежы наўмысна дрэнная. Ускладняе сітуацыю з харчаваннем яшчэ і такі факт. Нягледзячы на тое, што дазволеныя такія перадачы як макароны, мюслі, сухое бульбяное пюрэ, забароненая перадача посуду, у якім можна зрабіць гэтую ежу, забароненая перадача драўляных і пластмасавых лыжак. Посуд выдаюць толькі на час прыёму так званай «ежы». Электрычнасць адключалася з 8 да 12 гадзін і з 14 да 17:30. Адпаведна, у гэты час нельга нават зрабіць гарбату».
Былы вязень сумлення распавёў ініцыятыве «Праваабаронцы супраць катаванняў» і аб іншых парушэннях, з якімі сутыкнуўся ў Баранавіцкім следчым ізалятары: «У першую чаргу, гэта пазбаўленне прагулак. Спачатку нас сталі выводзіць праз дзень, потым нават праз два. На нашы скаргі мы атрымалі адказ, што ідзе скарачэнне супрацоўнікаў следчага ізалятара і прагулкі будуць цяпер праз два дні на трэці. Асобнае пытанне – гэта працэдура разгляду скаргаў. Ніводнага пісьмовага адказу на заявы і скаргі няма, усе адказы даюцца ў вуснай форме. Замест таго, каб пісаць заяву на паперы, а часцяком у затрыманых няма паперы і асадкі, я запатрабаваў кнігу заўваг і прапаноў. Мне яе не далі, нягледзячы на тое, што я галадаў 20 дзён, патрабуючы гэтую кнігу.
Калі я сур\’ёзна прастудзіўся і было балюча дыхаць, мне зрабілі..
Яшчэ хацеў бы адзначыць абмежаванне колькасці тавараў, якія можна набыць у краме ў гэтым следчым ізалятары. Гэта спіс з 19 найменняў, хаця, калі ты заказваеш з гэтых 19 найменняў, подпіс ставіш у іншым спісе, дзе найменняў тавараў ужо больш за сто. Атаварвання зняволенага можа пазбавіць практычна кожны прапаршчык з уласнай ініцыятывы паводле прынцыпу асабістай непрыязнасці, вельмі часта службоўцы гэтай установы правакуюць зняволеных.
Газеты не выдаюцца, мне не выдавалі нават тыя газеты, якія мне перадавалі. Што тычыцца кніг – супрацоўніца бібліятэкі пайшла ў адпачынак і выявілася, што ніводзін супрацоўнік следчага ізалятара ў яе адсутнасць не можа выдаваць кнігі зняволеным. Пасля таго як супрацоўніца бібліятэкі выйшла з адпачынку, выявілася, што ўжо існуе новы парадак і трэба напісаць заяву, у якой паказаць, якія кнігі патрэбныя. Але спісу наяўных кніг, з якога можна было б выбраць, няма.
Усё вышэйпералічанае кажа пра тое, што дзяржаве мала проста ізаляваць чалавека, пазбавіўшы яго свабоды, яго трэба змясціць у бесчалавечныя ўмовы», – мяркуе Юры Рубцоў.
Ініцыятыва «Праваабаронцы супраць катаванняў» і далей прадоўжыць маніторынг месцаў не свабоды і апытанне былых зняволеных на прадмет рэальнай сітуацыі з выкананнем правоў чалавека ў гэтых установах.