«Справа графіцістаў»: двайны пералом сківіцы і катаванні электрашокерам

Абвінавачаныя паводле «справы графіцістаў» распавялі новыя падрабязнасці справы.

На гэты момант у Беларусі няма палітвязняў. Напярэдадні выбараў на свабоду выйшлі Мікалай Статкевіч і анархісты. Тым часам пяцёра маладзёнаў застаюцца ў невядомасці, чым скончыцца расследаванне іх «справы графіцістаў». Абвінавачанне не знятае, аднак хлопцаў выпусцілі пад падпіску аб нявыездзе. Разгляд іх справы адбудзецца ўжо пасля выбараў, піша «Наша нiва».

Нагадаем, пяцёра маладзёнаў: Яраслаў УльяненкаўМаксім ПякарскіВячаслаў Касінераў,Вадзім Жэромскі і грамадзянін Расеі Павел – былі затрыманыя з ужываннем сілы 11 жніўня. У правіну ім паставілі стварэнне беларускамоўных графіці «Беларусь мае быць беларускай» і «Рэвалюцыя свядомасці», а таксама тое, што яны запэцкалі фарбай сацыяльны банэр з выявай супрацоўнікаў міліцыі па вул. Гарэцкага ў Менску. Дзеянні графіцістаў кваліфікаваныя як злоснае хуліганства, ім пагражае да 6 гадоў зняволення. Праваабаронцы прызналі затрыманых маладзёнаў палітычнымі вязнямі.

Яраславу Ульяненкаву 32 гады. Ён ІП, займаецца аптовым гандлем прадуктамі харчавання. Нядаўна ў яго нарадзілася дачка.

Адзін з затрыманых, Яраслаў Ульяненкаў, ужо распавядаў, як яго затрымлівалі людзі ў масках з пісталетамі, выбіўшы пры гэтым дзверы кватэры. Цяпер свае гісторыі распавядаюць іншыя фігуранты гучнай справы.

«У мяне рот напоўніўся крывёю, я яе глытаў, каб не запэцкаць падлогу»

«Гэта адбылося 11 жніўня. Прыблізна а палове чацвёртага нехта пазваніў у дзверы. Апрануты звычайна мужчына сказаў, што ён нібыта сантэхнік, а ў мяне праблемы з туалетам. Хвіліны дзве мы з ім спрачаліся, я тлумачыў, што ўсё ў мяне ў парадку, ён настойваў, што не, – пачынае аповед Вячаслаў Касінераў. – Ні пра якую міліцыю гаворкі не было, але я пачаў здагадвацца, што адбываецца. Я зразумеў, што калі не адкрыю, то дзверы проста выламяць. Акрамя мяне, дома былі жонка і маленькая дачка, якой крыху больш за год.

Я адкрыў, у кватэру імгненна ўварваліся некалькі чалавек, мяне паставілі на калені, заламалі рукі. Надзелі кайданкі і ў твар на пару секунд ткнулі абвінавачваннем.

Усё, што я паспеў прачытаць, гэта быў радок пра графіці «Беларусь мае быць беларускай». Я зусім не супраціўляўся, толькі казаў, каб мае «госці» паводзілі сябе адэкватна і не галасілі, паколькі ў доме жонка і дзіця. Спытаў, ці ёсць паперы на ператрус, адказалі, што ёсць, але ніхто мне іх не паказаў. Ніхто не называў ні імёнаў, ні званняў. Усе, акрамя аднаго, былі апранутыя ў цывільнае. Потым з іх размоваў я зразумеў, што гэта былі аператыўныя супрацоўнікі».

Вячаслава вывелі пад рукі па лесвіцы, кінулі ў мікрааўтобус, паставілі на калені. Хлопец распавёў, што заўважыў, як некаторыя міліцыянты здымалі бронекамізэлькі, надзетыя пад грамадзянскім адзеннем. Цікава, да чаго яны так рыхтаваліся?

Жонка з дачкой засталіся ў кватэры. Там некалькі супрацоўнікаў праводзілі ператрус.

27-гадовы Вячаслаў Касінераў. У яго вышэйшую гістарычная адукацыя, раней працаваў у Музеі беларускай народнай архітэктуры і побыту, але сышоў, бо плацілі 2-3 мільёны, а ў Вячаслава жонка і аднагадовая дачка. Цяпер працуе на складзе.

«Пры затрыманні мяне не збівалі. Але калі мы ад\’ехалі, хто-небудзь з іх спытаў маё прозвішча, імя, імя па бацьку. Я быў у стрэсе, і не тое ціха адказаў, не тое не так хутка, як вынікала, але тут жа атрымаў моцны ўдар у сківіцу. Я займаюся тайскім боксам, і магу ўпэўнена сказаць – мне «прапісалі» добры ўдар. У мяне адразу рот напоўніўся крывёю, я некалькі разоў яе праглынуў, каб не запэцкаць падлогу, – кажа Касінераў. – Яшчэ такі момант – мне занадта шчыльна заціснулі рукі кайданкамі. Я папрасіў, каб паслабілі, высветлілася, што ключ ад кайданкоў яны пакінулі дзесьці ў мяне дома».

Вячаслаў сцвярджае, што ва ўправе па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю (ГУБАЗ) пачаўся ціск на яго: маўляў, мы ўсе ведаем, давай каліся, «Грузія», пішы ўсё, як было. На яго ціснулі: «Цяпер ты сядзеш, жонка з дзіцем застануцца адны, што, не любіш іх?» Казалі: «Вамі мы займаемся даўно, вы паўгода ў нас у распрацоўцы, мы ўсё пра вас ведаем». Прычым, адзначае Касінераў, міліцыянты згадвалі моманты і нейкія дробязі, якія ён абмяркоўваў толькі з жонкай праз тэлефон.

«Характэрна, што калі мяне з ГУБАЗа перадавалі ў Следчы камітэт, я зайшоў у адзін з кабінетаў, а там на сценах, як ганаровыя граматы, віселі так званыя «ружы» – шалікі футбольных клубаў «Тарпеда» і «Дынама», не звычайныя, а фанацкія, з кельцкімі крыжамі. Іх было штук дзесяць. Кабінет гэты належаў аднаму з тых, хто цікавіўся маімі анкетнымі звесткамі. На жаль, імя і званне яго я не ведаю», – кажа Касінераў.

У ГУБАЗ ён сустракаўся з адвакатам, паказанняў яшчэ не даваў. Сківіца вельмі балела, паскардзіўся на гэта. Вячаслава павезлі ў сківічна-тваравае аддзяленне.

Там высветлілася, што ў яго двайны пералом сківіцы з адкрытай ранай у роце. Наклалі шыну – гэта калі праз кожны зуб працягваюць дрот і сцягваюць сківіцы. Пры гэтым, кажа хлопец, здымаць кайданкі міліцыянты адмовіліся.

«Лекары паклалі мяне ў стацыянар. Абкалолі абязбольваючымі, плюс тая шына – размаўляць я фактычна не мог. Аператыўнікі яшчэ з паўгадзіны думалі, як мяне прыкаваць кайданкамі да ложка. Я прасіў, каб кайданкі знялі наогул – адчуваў сябе вельмі дрэнна плюс палата на трэцім паверсе, куды я пабягу? Але не, адмовіліся, – распавядае Касінераў. – На наступны дзень на ўсе працэдуры я хадзіў з аператыўнікамі. Нават прыбіральню яны правяралі перад тым, як мяне туды запусціць. А на наступны дзень аператыўнікаў змянілі канвойныя і надышло пекла. Адзін знаходзіўся ў палаце, двое – каля дзвярэй. Канвойныя наогул доўга не размаўлялі. Аднойчы яны вялі мяне на здымак і заблыталіся ў калідорах. Як толькі я спыніўся і кіўком хацеў паказаць, у які бок ісці, мяне адразу прыціснулі да сцяны і крычалі літаральна ў адно слова: «Шагвсторонупрыжокнаместепопыткакбегствуогоньнапоражение!» А калі я чысціў зубы, што трэба было рабіць пасля кожнага прыёму ежы, двое канвойных стаялі побач, адзін з дубінкай у руках – каля акна.

Потым я два дні ляжаў у ложку, прыкаваным кайданкамі, нават у прыбіральню хадзіў у кайданках.

На працэдуры і ў сталовую ўжо не вадзілі, прыносілі усё ў палату. З суседзямі па палаце – а я быў у агульнай – размаўляць не давалі. Прычым за двое сутак гэтых самых канвойных блізу 20 разоў прыязджалі правяраць».

Праз два дні канвой знялі. Вячаслаў застаўся ў лякарні. Усяго ён ляжаў там амаль 9 дзён. Праз пералом сківіцы не мог нармальна есці – зубы былі сціснутыя. За тыдзень скінуў 7 кілаграмаў.

«Падчас сустрэч са следчымі абвінавачвалі мяне ў графіці, але я бачыў, што яны і самі ўсё дакладна ведаюць, хто і што рабіў. Я прызнаў сваю віну, што замазаў фарбай білборд. Штраф заплацілі і я, і Вадзім прыкладна па 3,5 мільёна, – кажа Касінераў. – Цяпер кожны тыдзень нас цягаюць на допыты. Яшчэ і аблілі брудам нас усіх, зрабілі злачынцамі, ледзь не тэрарыстамі».

Касінераў можа доўга распавядаць аб парушэннях падчас расследавання.

«Напрыклад, экспэртыза павінна праводзіцца пасля таго, як падазраваны будзе пра яе інфармаваны. Але нам паведамілі толькі 31 жніўня, калі Следчы камітэт ужо вывесіў паведамленне з вынікамі экспэртызы, – кажа Вячаслаў. – Прычым мы выступаем супраць нацызму і неанацызму, а экспэрты прызналі, што матэрыялы, якія знайшлі ў нас, – экстрэмісцкія, утрымліваюць нацысцкую сімволіку. Гэта значыць, перакрэсленая свастыка прапагандуе нацызм? Гэта ж абсурд!»

Падчас ператрусу ў Касінерава канфіскавалі тэлефоны, два кампутары, увесь абутак і сёе-тое з адзення. «Мне цяпер хадзіць няма ў чым», – скардзіцца ён.

Падчас самога ператрусу сведкі знаходзіліся ў адным пакоі, а аператыўнікі – па некалькі чалавек у іншым, распавёў хлопец са слоў маці і жонкі. Гэта парушэнне, але так жа праходзілі ператрусы і ў астатніх хлопцаў.

«Заяву на «собраўца», які мяне ўдарыў, я напісаў пазней. Твар яго я бачыў. Пасля гэтага цягам тыдня яшчэ быў нейкі рух – мяне выклікалі ў Следчы камітэт і вельмі падрабязна распытвалі пра затрыманне: ці не маглі мяне стукнуць дзвярыма, калі ўваходзілі, ці не падаў, калі мяне выводзілі. Бралі ў мяне генетычны матэрыял, каб параўнаць з тым, што выявілі ў мікрааўтобусе, я нават маляваў ім схему, дзе ў машыне знаходзіўся я, і дзе «собравец». Але апошнія два тыдні – цішыня», – кажа Вячаслаў.

«Ну што, сукі, савецкую ўладу не любіце?»

Распавёў пра сваё затрыманне і Максім Пякарскі.

«Я са сваёй дзяўчынай Настай і сябрам Вадзімам Жэромскім здымаем двухпакаёўку на трэцім паверсе пяціпавярховіка. 11 жніўня мы былі дома ўтрох – Анастасія паехала па справах, а ў Вадзіма гасцяваў знаёмы з Расеі. Дзень быў цёплы, мы адкрылі вокны, – кажа Максім. – Я пачуў нейкі шум за акном, і раптам у кватэру праз вокны заляцелі два чалавекі ў поўнай экіпіроўцы са зброяй. Яны пад сваю ж лаянку збілі нас з ног, паклалі на падлогу, прычым адзін з іх крычаў: «Ну што, сукі, савецкую ўладу не любіце?», А другі: «Восемдзесят восем!», Што мяне здзівіла [у нэанацысцкіх колах лічбы 88 з\’яўляюцца закадаваным прывітаннем «Heil Hitler!», паколькі літара «H» стаіць у лацінскім алфавіце восьмай – «НН»]. Адзін з іх адразу падбег да дзвярэй, адчыніў, і ў кватэру забеглі некалькі чалавек таксама ў экіпіроўцы і некалькі ў цывільным. Усяго іх было блізу 10 чалавек.

Адразу панеслася лаянка, пагрозы, маўляў, нас закрыюць у турму і мы адтуль больш не выйдзем, КДБ намі будзе займацца і гэтак далей… Казалі, што мы быццам бы хочам, каб адбылося тое ж, што і ва Украіне, таму нас і бяруць».

Траіх хлопцаў развялі па розных памяшканнях. У кожным пакоі адначасова знаходзілася па некалькі супрацоўнікаў міліцыі, прычым ператрус фактычна пачаўся адразу, а сведак прывялі толькі хвілін праз дваццаць, сцвярджае Максім.

«Пакуль сведак не было, нас трымалі на падлозе, білі электрашокерам, білі нагамі. Мне казалі, што і маю дзяўчыну пасадзяць у турму, што яны ведаюць, дзе яна», – распавёў ён.

Тое, што ўважалі за патрэбнае, міліцыянты адкладалі ў адну кучу: фарбы, ноўтбукі, вопратку. Прычым ператрус праводзілі, не цырымонячыся, напрыклад, разбілі шкляную паліцу. Ні званняў, ні прозвішчаў ніхто не называў.

«Краем вуха я пачуў, што быў нейкі Манастырны і нейкі Луневіч», – успамінае Пякарскі.

Луневіча ўспамінае і Яраслаў Ульяненкаў, якога таксама затрымалі 11 верасня.

«Ігар Паўлавіч Луневіч – звання не памятаю – псіхалагічна ціснуў на мяне. Ён пагражаў тым, што дабярэцца да маёй цяжарнай жонкі, якая знаходзілася ў Магілёве. Казаў: «Навошта табе тыя казлы, табе дзіця гадаваць, кажы тое, што нам трэба, – і пра цябе праз месяц забудуцца», – распавядаў Ульяненкаў.

Пякарскі прадаўжае: «Потым мне патэлефанавала мая дзяўчына, Анастасія. Тэлефон узяў адзін з міліцыянтаў, сказаў ёй, што быццам я на ровары збіў дзіця, і Анастасія павінна пад\’ехаць у ГУБАЗ: маўляў, магчыма, яна дапаможа, каб бацькі таго дзіцяці забралі сваю заяву.

Яна прыехала, і яе пратрымалі некалькі гадзін без адваката, распытвалі наконт хлопцаў і графіці, ціснулі на яе, пратакол ніхто нават і не складаў. Потым Насту адвезлі ў Следчы камітэт як сведку».

Нарэшце, рэчы канфіскавалі, хлопцаў павялі ў аўто. Дарэчы, пратакол аб канфіскацыі маёмасці, кажа Максім, ён убачыў толькі праз месяц.

Хлопцаў адвезлі ў ГУБАЗ. З іх слоў, увесь час на іх ціснулі, казалі, каб яны падпісвалі прызнанні, бо астатнія нібыта ўжо далі паказанні.

«У ГУБАЗ я і Анастасія былі ў суседніх памяшканнях. Я чуў, як яна галасіла, плакала. Потым міліцыянты казалі, што Анастасіі стала дрэнна, што ёй выклікалі хуткую і ў лякарню павезлі. Але яны хлусілі», – кажа Пякарскі.

Хлопцу з Расеі, Паўлу, загадалі, каб ён у той жа дзень з\’ехаў з Беларусі, пасля чаго адпусцілі.

На наступны дзень Максіма адвезлі на Акрэсціна. Там ён правёў трое сутак. Затым – на Валадарку, адкуль яго выпусцілі толькі 31 жніўня. Дарэчы, свой 24-ы дзень нараджэння хлопец сустрэў за кратамі. Як раз у гэты дзень, 20 жніўня, яму выставілі абвінавачванне.

Максім прызнае, што наносіў гэтыя графіці. Але і ён, і астатнія не згодныя з тым, што іх дзеянні раптам трапілі пад артыкул Крымінальнага кодэкса.

«Мы не прызнаем хуліганства. На той жа сцяне было шмат іншых графіці, але міліцыю зацікавіла толькі гэта. Чаму? Чаму справу з білбордам перакваліфікавалі з «пашкоджання маёмасці» ў «хуліганства»? Мы такім творчым метадам выказваем свае перакананні, сапсавалі сцяну – добра, заплацім. Але прычым тут крымінал? Экстрэмізм?» – Кажуць графіцісты.

Пра многае Максім не можа гаварыць – ён падпісаў распіску аб тым, што не можа выдаваць матэрыялы справы. Але хлопцы ўпэўненыя, што маўчаць ім не варта, і спрабуюць надаць агалоску гэтай справе.

«Усё, што не супадае з меркаваннем уладаў, разглядаецца як экстрэмізм. Цяпер пачынаюцца рэпрэсіі супраць тых, хто можа ўзяць удзел у пратэстных акцыях. Людзей запалохваюць «Майданам». І нас хочуць ці то запалохаць, ці то пасадзіць «на ўсякі пажарны». Яны думалі, што зробяць гэта ціха, але ціха ў іх не атрымалася – наша гісторыя трапіла ў СМІ, з намі гутарылі нават журналісты з Нямеччыны. І міліцыянты спалохаліся таго, што нарабілі, бо яны відавочна перавысілі свае паўнамоцтвы, – кажуць графіцісты. – Мы хочам, каб наша сітуацыя стала ўрокам для іншых, каб людзі раскрывалі ўсе такія выпадкі, не маўчалі, не сядзелі палахліва. У грамадстве павінна быць салідарнасць».